Soru: Nasıl banyo yapabilirim?
Cevap: Banyonuzu torbanız üzerinizde takılı iken ya da torbayı çıkartıp yapabilirsiniz. Torbanızla banyo yapacaksanız, yeni geliştirilen torbalarda filtre su geçirmediğinden herhangi bir işlem yapmanıza gerek yoktur (filtre üstü kapatma ya da banyo filtresi vs.). Banyo sonrası gerekli ise adaptör ve torbanızı birlikte değiştirebilir, ya da adaptörünüzü kurulayıp sadece torbanızı değiştirebilirsiniz.
Eğer torbasız banyo yapacaksanız, stomanızın üzerine kese ya da lif yapmaktan kaçınınız, bu işlemler stomanızda kanamaya sebep olabilir. Stomanız cildinizden daha hassas olduğundan banyo suyunuz ılık olmalıdır. Stomanızı ve çevresini tüm vücudunuzla birlikte ılık suyla yıkayabilirsiniz. Banyo sonrası stoma bakımı yapılıp, cilt kurulanmalı, yeni adaptör torba takılmalıdır.
Soru: Torbamda koku problemi yaşar mıyım?
Cevap: Güvenli filtre sistemine sahip torbalar gazı kokusuz bir şekilde süzdüğünden koku geçirmezler. Uygun şekilde takılmış bir torba dışarı koku vermez. Koku probleminiz var ise torbanızın adaptöre doğru takıldığını, sızıntı olup olmadığını kontrol ediniz.
Ayrıca koku ve sık gaz çıkışı problemi ile başa çıkmak için koku ve gaz yapan yiyeceklerden (Soğan, sarımsak, karnıbahar, lahana, kuru baklagiller, yumurta, balık, salatalık, turp, yeşil sebzeler, gazlı içecekler) daha az tüketmek faydalı olabilir. Nane şekeri, yoğurt ve ayran kokunun azalmasına yardımcı olur.
Torba değişimi ya da adaptör torba değişimi sırasında cildinizde ya da kıyafetlerinizde bulaşma olmamasına da dikkat etmelisiniz. Bu tür bulaşmalarda kokuya sebep olur. Ayrıca torbanıza uygulayacağınız koku giderici losyonlar da kokuyu önlemeye yardımcı olur.
Soru: Gaz çıkış sesi duyulur diye endişeleniyorum, ne yapabilirim?
Cevap: Stomanızın ağzında herhangi bir kasılma kası olmadığından gaz çıkışını kontrol edemezsiniz. Bu yüzden gaz oluşumunu etkileyen faktörlere dikkat etmelisiniz. En başta beslenme alışkanlıklarınızda yapacağınız küçük değişiklikler gaz problemini çözmeye yardımcı olacaktır.
Gaz oluşumunu etkileyen faktörleri hava yutmak, gazlı içecekler içmek, yemek yerken konuşmak, hızlı yemek yemek, uzun süre aç kalmak, üşümek, sigara içmek, sakız çiğnemek ve bazı besinler olarak sıralayabiliriz. Bu yiyecekler ise; kuru baklagiller, karnıbahar, brokoli, yumurta, salatalık, mantar, gazlı içecekler, kayısı, lahana, ıspanak, salatalık, bira, soğan, sarımsak. Bu yiyecekleri tamamen kesmek yerine ne kadar yediğinizde rahatsız olmadığınızı gözlemleyiniz. Buna göre kendinize uygun gelen miktarlarda yiyebilirsiniz.
Ayrıca nane şekeri ya da nane çayı, rezene çayı ve organik çiğneme tabletleri de gaz oluşumunu azaltan etkenlerdir. Ostomili bireyler için özel bir diyet listesi yoktur. Önemli olan kişinin kendini tanıyıp rahatsız olmayacağı yiyeceklerle beslenmeyi başarabilmesidir. Çünkü her besin her bireyde aynı reaksiyonu göstermez.
Soru: Stomam kanayabilir mi? Rengi kırmızı mı kalır? Kendi kendine kapanır mı?
Cevap: Stomanız ağız içi gibi mukozal bir yapıya sahip olduğundan temizleme sırasında sert bir harekette ya da çarpmada kanayabilir. Bu normal bir durumdur. Kanama kısa sürede duracaktır.
Stoma kırmızımsı, pembemsi renkte ve nemlidir. Renginde siyahlaşma ya da soluklaşma gözlemlediğinizde doktorunuza başvurmanız önerilir.
Stomanın şekli ve büyüklüğü kişiden kişiye değişir. Operasyondan sonraki dönemde stomanız ödemli (şiş) olabilir, 1-2 ay içinde ödemi inip normal ölçüsüne ulaşacaktır. Ama kendi kendine kapanması söz konusu değildir. Stoma cerrahi operasyonla açıldığı gibi, eğer uygunsa yine cerrahi yolla kapatılır. Torbanızı çıkardığınızda stomanızın içeri doğru kaçtığını ya da hiç görünmediğini fark ederseniz en kısa sürede doktorunuza başvurmanız önerilir.
Soru: Torba kullanırken yüzebilir miyim?
Cevap: Torbanızla denize ya da havuza girebilirsiniz. Stomalı olmanız sizi zevkli ve sağlıklı bir uğraş olan yüzmekten alıkoyamaz. Yeni geliştirilen filtreler ile su hiçbir şekilde torbanızın içine girmez ya da içeriden dışarıya herhangi bir sıvı kaçağı olmaz. Denize ya da havuza girmeden önce torbanızı boşaltmanız veya yeni torba takmanız gereklidir. Torba yerine “stoma cap” gibi özel ürünleri de tercih edebilirsiniz. Kadınlarlar bikini yerine tek parça ve desenli mayo, erkekler yüksek belli şort tipi mayo tercih edebilirler.
Soru: Torba seyahat etmeye engel olur mu?
Cevap: Stomalı olmak iş ya da tatil için yurtiçi veya yurtdışı seyahate çıkmanızı kısıtlamaz. Seyahate çıkmadan önce torbanızı boşaltınız veya değiştiriniz. Malzeme ihtiyacı olursa diye stoma torbanızın ebadını, ismini, sipariş numarasını yanınızda bulundurunuz. Ayrıca stoma torbası satıcınızın telefon numarasını da yanınızda bulundurmak yararlıdır.
Stoma ürünlerinizi daha az yer kaplaması için kutularından çıkartınız ve temiz bir poşete koyunuz. Uzun bir süre seyahatte olacaksanız, stoma bakım hemşirenizle ya da bir stoma kuruluşuyla gerekirse yerel bir stoma bakım hemşiresi/yerel temsilcisi ile nasıl irtibat kuracağınızı/nasıl yardım alacağınızı konuşunuz. Stoma bakım ürünlerinizden birkaç adedini mutlaka yanınızda bulunan çantanızda taşıyınız, tamamını bagaja koymayınız. Kesmeli bir adaptör kullanıyorsanız yanınızda bulunan adaptörünüzü önceden kesip hazırlamayı unutmayınız. Altı kapalı, boşaltmasız torba kullanıyorsanız, ishal gibi acil durumlar için yanınızda boşaltılabilir torbalardan da bulundurunuz. Seyahat ederken rahat ve çıkartılması kolay giysiler tercih ediniz.
Soru: Spor ya da egzersiz yapılabilir miyim?
Cevap: Ameliyattan sonra yara iyileşme sürecinize bağlı olarak başta hafif egzersizler olmak üzere kendinizi zorlamadan spor yapabilirsiniz. Düzenli egzersiz, ameliyat öncesi yaşantınızda olduğu gibi ameliyat sonrasında da sağlıklı yaşam için gerekli bir unsurdur. Egzersizlere yürüyüşle başlamak faydalı olacaktır.
Halter, boks, güreş gibi ağır sporlar bedeninizi zorlayabilir.
Soru: Ameliyat sonrası cinsel yaşamım nasıl olur?
Cevap: Stoma ameliyatınız, hastalık ve rahatsızlıklarınıza çözüm getirmesine rağmen normal vücut fonksiyonlarınızı da etkileyebilir. Yaşayabileceğiniz bazı duygular bu değişiklik sonucu olacaktır. Ameliyat, vücudunuzda ve kendinize bakış tarzınızda ani büyük bir değişikliğin olduğu anlamına gelmektedir. Bu değişime alışmak zaman alacaktır. Cinsel aktivite bizim normal işlevlerimizden bir tanesidir ve stomaya sahip olunması bu aktiviteyi engellememelidir. Erkekler ereksiyon ve boşalma ile ilgili zorluk yaşayabilirler, çünkü cinsel fonksiyonda rolü olan sinirler ve damarlar birbirine yakın uzanır ve rektumun alındığı bir pelvik ameliyat sırasında zedelenebilir. Eğer ereksiyon olamıyorsanız ya da ereksiyonu sürdüremiyorsanız, bilgi için doktorunuzla ya da stoma bakım hemşirenizle konuşunuz.
Cinsel ilişki sırasında ağrı ve aynı zamanda cinsel ilgi eksikliği görünebilir. Bu olağanüstü bir durum değildir ve genellikle geçicidir, fakat bu olay endişe verici olabilir ve cinsel istek ve uyanışınızın kaybolduğunu düşünebilirsiniz. Bu zorlukları hem sizin anlamanız hem de eşinizin anlaması önemlidir.
-Cinsel ilişkiden önce torbanızı değiştiriniz ya da boşaltınız. İsterseniz stoma cap’ı tercih edebilirsiniz.
-Duş alıp parfüm kullanabilirsiniz.
-Torbanız sağlam olduğu sürece, hangi pozisyonu seçtiğiniz torbanın yerinden oynamasını etkilemez.
-Eşinizin reddetme düşüncesini yanlış anlamayınız.
-İkiniz için de rahat olan bir pozisyon cinsel ilişki için uygundur.
-Stoma bakım hemşireniz sizi uygun bir danışmana ya da stoma kurumuna yönlendirebilir.
Soru: Çocuk sahibi olabilir miyim, bebeğimi emzirebilir miyim?
Cevap: Stomalı kadınlar isterlerse hamile kalabilirler. Ancak hamilelik esnasında büyüyen karın nedeniyle stomanın genişliği artabilir ve stoma yerini görmek zorlaşabilir. Böyle bir durumda stoma bakımı yaparken yardım alabilir ya da bir ayna yardımıyla bakım yapabilirsiniz. Stomalı kadının emzirmesinde hiçbir sakınca yoktur. Bebeği emzirmeden önce stoma torbası boşaltılmalıdır.
Soru: Torbamla Namaz ve Oruç ibadetimi nasıl yaparım?
Cevap: Stomalı kişiler dinen mazeretli sayıldıkları için namaz kılarken stomalarından gelen idrar, dışkı veya gaz, namaz kılmalarında, Kur’an-ı Kerim okumalarında ve diğer ibadetlerini yapmalarında sakınca yaratmamaktadır. Stomadan gelen idrar veya gaita kontrol edilemediği için namaza başlamadan önce torba eğer doluysa boşaltılmalıdır. Stomalı kişiler her namaz öncesi abdest almalıdır.
Stomalı kişiden akan kan, irin, idrar gibi şeylerin çamaşıra bulaşması halinde; bundan kaçınılması mümkün değilse ve temizlendiğinde yeniden bulaşacaksa, çamaşır yıkanmadan namaz kılınabilir. Eğer çamaşıra yenide bulaşmayacaksa, çamaşırın yıkanması gerekir.
Stomalı hastaların oruç tutması bazı sıkıntılara neden olabilir. Kolostomili hastalarda uzun süre aç kalınması nedeniyle kolondaki sıvı azlığına bağlı olarak kabızlık ve bulantı, ileostomili hastalarda fazla sıvı kaybetmeye ve uzun süre susuz kalmaya bağlı dehidratasyona neden olabilir. Oruç tutmadan önce mutlaka doktorunuzla görüşmeli ve izni olmaksızın oruç tutmamalısınız.
Konuyla ilgili Diyanet İşleri Başkanlığı Yazısı aşağıdaki gibidir;
